Жалаң және жайылма сөйлем

Сабақтың

тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлем                                                                       

Сабақтың мақсаты:                                                                                                                                

Білімділік: Жалаң және жайылма сөйлемдер туралы жалпы мағлұмат беру, сөйлемнің жалаң, жайылма болып бөлінуі тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерге байланысты екенін меңгерту, сөйлемдегі сөздерді сұрақ қою арқылы талдауға үйрету.                              

Дамытушылық: Тапсырмаларды орындау арқылы сөздік қорын арттырып, сауаттылығын, ойлау жүйесін дамыту.                                                                                                                

Тәрбиелік: Шапшаң ойлауға, әдемі сөйлеуге, тапқырлыққа, ізденімпаздылыққа тәрбиелеу.                              

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ                                                                               

Сабақтың әдісі:ой қозғау, түсіндіру, сұрақ-жауап.                                                                                             

Пәнаралық байланыс:  дүниетану, ана тілі, бейнелеу.                                                                                                                              

Сабақтың көрнекілігі: ережелер, суреттер, кеспелер.                                                                 

Сабақтың барысы:                                                                                                                                                    

І. Ұйымдастыру кезеңі: Сыныпта 22 оқушы бар.Сондықтан бұл оқушыларды  3 топқа қызыл, жасыл, сары түстермен  бөлемін.Сол түсте жазылған әріптер арқылы оқушылар сөз құрап, топтың атын шығарады.                                                                                                                                      

1-топ «Бастауыш»   (қызыл)                                                                                                                                                           

2-топ «Баяндауыш»   (жасыл)                                                                                                                                                             

3-топ «Тұрлаусыз мүшелер»  (сары)                                                               

Психологиялық дайындық.                                                                                                                                           

Қабат-қабат қатталған          

Асыл сөзбен апталған                                                                                                

Парағы бар сөйлейтін                                                                                                                                                            

Ол қазына өлмейтін (Кітап)                                                                                                                                                   

-Кітаптарың дайын ба?                                                                                    

Ұшымен қазық                                                                                                                                                                  

Торкөзді азық   

Үстіне өттім                                                                                  

 Асыл сөз жазып (Дәптер)                                                                                                                                      

-Дәптерлерің дайын ба?                                                                                                                                           

Денесі бар шыбықтан                                                                                            

Темір тұмсық құдықтан                                                                                                                                             

Сусын алып ішеді                                                                                                                                                             

Ойы із боп түседі. (Қалам)                                                                       

-Қаламдарың дайын ба?                                                                                                                                                             

  ІІ.Үй тапсырмасын тексеру:

Үйге қандай тапсырма берілгенін кім айтады?                                                                        

(Әр оқушыға сурет бойынша жазып келген сөйлемдерін оқыту.)                                                                             

ІІІ.Өткен сабақты бекіту:                                                                                                                                   

-Балалар,бүгін біз ата-баба еліне саяхатқа шығамыз.Кез келген адам саяхатқа барғанда сол жердің елімен,жерімен танысады.Жақсы нәрселер

болса көріп үйренеді.                                                                     

Бірінші ауыл ол Білім ауылы  Бұл ауыл сендердің білімдеріңді тексеру үшін мынадай сұрақтар дайындаған екен:                                                                  

1. Сөйлем мүшелері дегеніміз  не?                                                                                                                                             

-Сөйлем құрамындағы нақты сұраққа жауап беріп тұрған толық мағыналы сөздерді сөйлем мүшелері дейміз.                                                                                                                                                                         

2. Сөйлем мүшелері  нешеге бөлінеді?                                                                                                                                           

- Екіге. Тұрлаулы, тұрлаусыз     

3. Тұрлаулы мүшелерді ата?                                                                                                                 

 - Бастауыш, баяндауыш                                                                                                                                                           

4.Тұрлаусыз  мүшелерді ата?

 - Толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш                                                                                           

5. Бастауыш дегеніміз не?  

 - Қимыл, іс-әрекет иесін білдіретін сөздерді бастауыш дейміз.                                                                                   

 6.Бастауыштың сұрақтары қандай?     

Бастауыштар кім? Кімдер? Не? Нелер? деген сұрақтарға жауап береді.                                                                               

7. Баяндауыш дегеніміз  не?

- Бастауыштың ісін, қимылын білдіретін сөздерді баяндауыш дейміз.                                                                                                          

8. Баяндауыштың сұрақтары қандай?    -Не істеді? Неғылды? Қайтты?                                                                                                                                    

ІV.Жаңа сабақ                                                                   

Екінші ауыл ол Жаңа ауылы                                                                                                                                            

  1-жаттығу                                                                                                                                                                                              

-Балалар,тақтада жазылған екі бағандағы сөйлемдерді оқып, сөйлем мүшелеріне талдайық.                               

1)Мұз қатты.                                1)Өзенге мұз қатты.                                                                                                  

2)Есік ашылды.                             2) Есік айқара ашылды.                                                                                                 

3)Бұлбұл сайрады.                        3)Бақта бұлбұл сайрады.                                                                                                                 

4)Жазушы жазды.                       4)Жазушы өлең жазды.                                                                                  

 -Екі бағанда қандай айырмашылық көріп тұрсыңдар?                                                                                                      

-Дұрыс, бірінші бағандағы сөйлемдер тек қана тұрлаулы мүшелерден тұрады,ал екінші бағандағы сөйлемдерде тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелер бар. Ендеше осыған қарап ереже айтайықшы.                         

1.Тек қана тұрлаулы мүшелерден құралған сөйлемді жалаң сөйлем деп атайды.                                         

2.Тұрлаулы мұшелерден басқа тұрлаусыз мүшелері бар сөйлемді жайылма сөйлем деп атаймыз.                             

-Ендеше бүгінгі біздің жаңа тақырыбымыз қандай?                                                                                                        

-Дұрыс, жалаң және жайылма сөйлем.Ендеше дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күн мен тақырыпты жазып қойыңдар. Жж әрпін  көркем жазу.                                                                 

Үшінші ауыл ол Өнер ауылы                                                                                                                                                 

Өнер ауылы бізге 4 тапсырма дайындапты.                                                                                                

V.Оқулықпен жұмыс.(1-тапсырма)                                                                                                                                    

2-жаттығу                                                                                                              

Сөйлемдерді оқып, сөйлем мүшелеріне ауызша талдау.                                                                                                

VI.Топпен жұмыс.(2-тапсырма)    Әр топқа жалаң сөйлемдер жазылған кеспе беріледі. Оқушылар жалаң сөйлемдерді төменгі сызба бойынша толықтырып жазады.Тұрлаусыз мүшелерге сұрақ қояды.    Қарға қарқылдады. Суретші бояды. Мұғалім мақтады.

Әр топтан бір оқушы шығып тақтаға іледі.Басқа топтың оқушылары қатесі болса, оны түзетеді.                      

VІІ. Сергіту сәті.     «Көңілді күн»                                                                                                                                                                

VІІІ. Дәптермен жұмыс. (3-тапсырма)                                                                                                

3-жаттығу                                                                                                           

 Сөйлемдерді оқып, алдымен жалаң, содан соң жайылма сөйлемдерді көшіріп жаз.                                                                 

ІХ. Тақтамен жұмыс. (4-тапсырма)                                                                                                                                    4

жаттығу                                                                                                                                          

 Ертегіні оқып, жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге, жайылма сөйлемді жалаң сөйлемге айналдырып жазу.                                                                                                                                      

 Х. Сабақты бекіту:     «Жоғалған сөздер» ойыны.

Күн бұлттанды. Ұшақ биікке көтерілді.Түн ұзарды. Мұғалім сыныпқа кірді.Динара қуанды.  Айгерім далада ойнады.  Құралған жалаң, жайылма сөйлемдерді тиісті пойыздың вагонына орналастыр                                                      

ХI. Сабақты қорыту: «Бас бармақ» әдісі.                                                                                                                                                                  

Барлығын түсіндім                                                                                                                                                                       

Енді түсініп келемін                                                  

Түсінбедім                                                                                                                                                      

              Жұмбақ                                                                                                                                                                         

Өзім сөзден тұрамын     Аяқталған ойды құрамын. (сөйлем)                                                                                                                 

1.Жай сөйлем деген не?                                                                                                                                                  

2.Жай сөйлемнің неше түрі бар?                                                 

3.Жалаң сөйлем дегеніміз не?                                                                                                                               

4.Жайылма сөйлем дегеніміз  не?                                                                                                                                

-Балалар сендерге бүгінгі сабақ ұнады ма?                                                                                                                       

ХІІ.Үй жұмысы  5-жаттығу 91-бет, ережені қайталау.                                                                                                                        

ХІІІ.Бағалау  Бүгінгі ерекше сабақта ерекше білімін көрсетіп көзге түскен оқушыларды бағалайын.